Oskrzela – gdzie są i czy bolą? Budowa

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Oskrzela są jednym z głównych narządów układu oddechowego i pełnią niezwykle ważną rolę w procesie wymiany gazowej. Jednak przewodzenie powietrza nie jest ich jedynym zadaniem. Dowiedz się, gdzie znajdują się oskrzela u człowieka, jak są zbudowane i czy mogą boleć. Sprawdź, czym dokładnie jest drzewo oskrzelowe i jakie funkcje spełnia w ludzkim organizmie.  

Gdzie są oskrzela? 

Oskrzela u człowieka są jednym z najważniejszych elementów układu oddechowego. Odpowiadają za doprowadzanie powietrza do płuc i odprowadzanie go z płuc na zewnątrz. Należą do dolnych dróg oddechowym, gdzie tworzą charakterystyczny system rozwidlających się rurek. Swoim kształtem przypominają odwrócone koroną w dół drzewo o rozłożystych gałęziach. 

Gdzie są oskrzela u człowieka? Umiejscowione są pomiędzy tchawicą a oskrzelikami. Zaczynają się na wysokości IV kręgu piersiowego, w miejscu, w którym tchawica rozdziela się na dwa oskrzela główne.Kończą u wejścia do odpowiedniego płuca. Od rozgałęzienia przy tchawicy kierują się skośnie od góry i od strony przyśrodkowej w dół, w bok i nieco ku tyłowi. 

Budowa oskrzeli

Budowa oskrzeli jest zróżnicowana i nieco odmienna na różnych odcinkach tego narządu. Bezpośrednio od tchawicy odchodzą dwa oskrzela główne, prawe i lewe. Swoją strukturą i wyglądem przypominają wspomnianą tchawicę, czyli przyjmują postać charakterystycznych rurek, na które składają się chrząstki o pierścieniowatym kształcie, połączone mięśniami o okrężnym przebiegu.  

Wnętrze ścian oskrzeli  wyściełane jest błoną śluzową z nabłonkiem migawkowym wielorzędowym rzęskowym.  

Budowa ścian oskrzeli zmienia się wraz z podziałem na coraz mniejsze odgałęzienia. W drobniejszych strukturach tkanka chrzęstna może przyjmować formę małych płytek lub wysepek, a na pewnym poziomie całkowicie zanika.  

Oskrzela u ludzi ułożone są względem siebie pod kątem prostym, ale różnią się m.in. kierunkiem przebiegu, długością, średnicą, czy liczbą odgałęzień.  

Olejki do inhalacji na suchy kaszel

Jedną z najstarszych metod inhalacji są te z zastosowaniem olejków eterycznych. Olejki takie to lotne substancje będące mieszaniną kilkudziesięciu, a czasem – kilkuset związków chemicznych, zawarte w roślinach. Pozyskuje się je różnymi metodami, najczęściej jednak – na drodze destylacji lub hydrodestylacji.

Różne olejki wykorzystywane w celach prozdrowotnych mają różne właściwości:

• antyseptyczne – zwalczają bakterie, grzyby i inne szkodliwe drobnoustroje,
• łagodzące – niektóre niwelują odruch kaszlowy i ułatwiają swobodne oddychanie, rozszerzając drogi oddechowe.

Niekiedy przy uporczywym kaszlu zaleca się olejki eteryczne dla dzieci, jednak w przypadku najmłodszych pacjentów zawsze przed ich zastosowaniem należy poradzić się lekarza. Zdarza się bowiem, że olejki wywołują reakcję alergiczną lub nadwrażliwość organizmu i wówczas mogą nawet pogłębić problem.

Inhalację z zastosowaniem olejków eterycznych można zrobić samemu, w domowych warunkach, a potrzebne są do tego jedynie: olejek, ciepła woda, dowolne naczynie (np. miseczka lub kubek). Kilka kropli oleju wystarczy wlać do ciepłej wody i wdychać głęboko uwalniające się opary.

• Oskrzele główne prawe jest grubsze (o średnicy ok. 12-16 mm) i krótsze (o długości ok. 1,5-2,5 cm) od swojego lewego odpowiednika. Przebiega w przedłużeniu tchawicy, a tym samym układa się bardziej pionowo.
• Oskrzele główne lewe jest węższe (ok. 10-14 mm średnicy) i dłuższe (ok. 4-5 cm) od prawego, gdyż biegnie nad łukiem aorty. Ukierunkowuje się bardziej poziomo.

Oskrzela główne dzielą się dalej na oskrzela płatowe, po prawej stronie trzy, a po lewej dwa. Wspomniane gałęzie oskrzelowe odpowiadają liczbie płatów w każdym płucu. Wnikając przez wnękę w obręb tkanki płucnej odpowiedniego płata stają się oskrzelami wewnątrzpłucnymi. 

Drzewo oskrzelowe

Drzewo oskrzelowe stanowi rodzaj swoistego rusztowania dla całego miąższu płucnego. Powstaje w wyniku rozgałęzienia oskrzeli głównych wewnątrz płuc. Przypomnijmy, że oskrzela główne dzielą się na płatowe, trzy prawe i dwa lewe, które dalej rozgałęziają się na oskrzela segmentowe, oskrzela podsegmentowe i oskrzela międzyzrazikowe, które ulegają wielokrotnym podziałom do średnicy 1 mm.  

Tak powstają najmniejsze oskrzela, których podział wyodrębnia oskrzeliki (oskrzelka) końcowe, a dalej oskrzeliki oddechowe, zwane również pęcherzykowymi.  

Te ostatnie rozdzielają się na przewodziki pęcherzykowe, które na końcach mogą tworzyć woreczki pęcherzykowe z pęcherzykami płucnymi, przystosowanymi do wymiany gazowej.  

Wraz ze zmniejszaniem się średnicy oskrzeli zmienia się ich struktura. W odróżnieniu od oskrzeli, oskrzeliki pozbawione są chrząstek, wyściełane są nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym i wyposażone w mięśnie gładkie i włókna sprężyste.  

Budowa drzewa oskrzelowego opiera się również na tzw. generacjach, czyli podziałach rozgałęzień. Wyróżnia się 23 generacje oskrzeli, gdzie generacja 0 to tchawica, a generacja 23 to pęcherzyki płucne.  

Funkcje oskrzeli 

Kluczowym zadaniem oskrzeli jest umożliwienie przepływu powietrza z tchawicy do płuc podczas wdechu i w kierunku przeciwnym w trakcie wydechu. Prawidłowe działanie tego narządu jest zatem niezbędne w całym procesie oddychania, gdyż przyczynia się do odpowiedniej wymiany gazowej zachodzącej w płucach.  

Jednak funkcje oskrzeli nie są jedynie bierne, a tym samym, nie ograniczają się wyłącznie do transportowania powietrza.  

Wśród innych ról oskrzeli można wymienić: 

• oczyszczanie wdychanego powietrza z zanieczyszczeń, np. z drobin pyłu, czy kurzu, 

• ogrzewanie i nawilżanie powietrza płynącego do płuc, 
• ochronę dróg oddechowym przed przedostawaniem się do ich wnętrza ciał obcych. 

Funkcje oczyszczająco-ochronne są możliwe dzięki obecności w oskrzelach nabłonka wielowarstwowego migawkowego. Wyposażony jest on w niewielkie rzęski, które poruszając się w skoordynowany sposób są w stanie przesuwać różnorodne zanieczyszczenia, drobnoustroje, czy ciała obce w kierunku górnych dróg oddechowych, aż do gardła. Proces ten wspomaga śluz produkowany przez gruczoły oskrzeli oraz odruch kaszlowy, który jest wspierany m.in. przez tkankę mięśniową oskrzeli. 

Czy oskrzela bolą? 

Dolegliwości bólowe w obrębie klatki piersiowej często kojarzone są z zaburzeniami układu oddechowego, szczególnie płuc lub oskrzeli. Ale czy słusznie i czy oskrzela bolą? Podobnie, jak w przypadku płuc, tak i oskrzeli, ból identyfikowany z tymi narządami zazwyczaj dotyczy innych struktur i organów znajdujących się w obszarze klatki piersiowej, a także pobliskiej jamy brzusznej, a nawet pleców.  

Oczywiście kaszel, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, może prowadzić do dyskomfortu i pewnych odczuć bólowych w klatce piersiowej, ale jest to często związane z nadwyrężeniem różnego rodzaju mięśni, chociażby międzyżebrowych. Podobne objawy można także zaobserwować w wyniku urazów mechanicznych, czy dolegliwości spoza obszaru układu oddechowego. Warto  pamiętać o tym, że pęcherzyki płucne nie posiadają zakończeń nerwowych, więc ból nie dotyczy stricte oskrzeli, czy płuc.  

Autor: Marta Roszkowska
Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak 

Bibliografia: