Drogi oddechowe – górne i dolne. Budowa i funkcje 

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Drogi oddechowe górne i dolne wraz z płucami tworzą w organizmie człowieka cały układ oddechowy. Składa się na nie wiele elementów, a każdy z nich pełni określoną funkcję. Jaką? 

Czym są drogi oddechowe? 

Drogi oddechowe to element ludzkiego układu oddechowego. Stanowią one swego rodzaju tunel, przez który musi przedostać się wdychane powietrze, by dotrzeć do płuc. Wraz z płucami tworzą one cały układ oddechowy mający za zadanie wymianę gazową między organizmem a otaczającym go środowiskiem zewnętrznym. 

Każda pojedyncza komórka wchodząca w skład ludzkiego organizmu potrzebuje tlenu, by funkcjonować w prawidłowy sposób i wytwarzać energię. Aby zaopatrzyć tkanki w życiodajny tlen, człowiek wdycha go nosem lub ustami, a ten przemierza drogi oddechowe i wpada do pęcherzyków płucnych. Z ich wnętrza przedostaje się do naczyń krwionośnych i wraz z krwią wędruje do wszystkich narządów, tkanek, układów. 

Drogi oddechowe mają za zadanie przygotować wdychane powietrze do przyjęcia go przez płuca – ogrzewają je, filtrują, oczyszczają z kurzu, bakterii i innych zanieczyszczeń oraz nawilżają.  

Górne drogi oddechowe

Co to są górne drogi oddechowe i z jakich elementów się składają? Otóż są one pierwszym odcinkiem układu oddechowego, do którego wpada wdychane przez człowieka powietrze. Pełnią one bardzo ważną funkcję w całym procesie gazowej wymiany zachodzącej w ludzkim organizmie. W nich powietrze zostaje wstępnie oczyszczone z wszelkich drobnych zanieczyszczeń, a jego temperatura zostaje wyrównana z temperaturą ciała. 

W budowie górnych dróg oddechowych wyróżnia się dwa główne elementy – jamę nosową i gardło. 

• Jama nosowa podzielona jest na dwie symetryczne części przegrodą nosową, a w każdej z nich z kolei wyróżnia się trzy ważne obszary – przedsionek nosa, część oddechową i część węchową. W przedsionku znajdują się liczne, grube włosy pełniące niezwykle istotną rolę filtra. Wpadające powietrze od razu zostaje dzięki nim oczyszczone z drobnych zanieczyszczeń, które zatrzymują się na tym odcinku. Część oddechowa dalej oczyszcza powietrze, ale również ogrzewa je i nawilża dzięki wodzie zawartej w pokrywającej ją błonie śluzowej. Proces ogrzewania i nawilżania kontynuowany jest w zatokach przynosowych, również wyściełanych błoną śluzową.
• Gardło to miejsce, w którym spotykają się i krzyżują dwa układy – oddechowy i pokarmowy. Łączy ono jamę nosową, jamę ustną, krtań i przełyk. Powietrze wdychane nosem lub ustami przez gardło kierowane jest do krtani. 

Dolne drogi oddechowe

Budowa dolnych dróg oddechowy jest nieco bardziej skomplikowana, niż górnych i wyróżnia się w niej więcej składowych elementów. 

• Krtań. To pierwszy odcinek dróg dolnych, do którego powietrze kierowane jest przez gardło. Krtań jest narządem głosu i odpowiada za powstawanie wydawanych przez człowieka dźwięków. W jej anatomii niezwykle istotną rolę pełnią tzw. fałdy głosowe. Gdy człowiek milczy, są one rozchylone na boki, umożliwiając swobodny przepływ powietrza. Podczas mówienia jednak otwierają się i zamykają w tak szybkim tempie, że powodują drgania przepływającego powietrza, tworząc dźwięki.[Text Wrapping Break] 
• Tchawica. Ma ona kształt rurki długości ok. 12 cm, stanowiącej przedłużenie krtani. W przedniej części wzmocniona jest chrząstkami w kształcie półpierścieni, a jej ściany pokrywa błona włóknista. Jeden rodzaj umiejscowionych w niej komórek produkuje śluz, do którego przyklejają się wszelkie zanieczyszczenia z powietrza, drugi rodzaj – wyposażony w rzęski – przesuwa śluz z zanieczyszczeniami w stronę gardła, gdzie zostaje on połknięty lub odkrztuszony. 

• Oskrzela. Na końcu tchawica rozgałęzia się, tworząc dwa oskrzela (prawe i lewe) doprowadzające powietrze do płuc i odprowadzające je z nich. Oskrzela mają podobną budowę do tchawicy. Jest to układ rurek wzmocnionych chrząstkami, o ścianach pokrytych błoną śluzową. 

Dolne drogi oddechowe kontynuują proces rozpoczęty przez drogi górne – dalej ogrzewają i oczyszczają wdychane powietrze. Pełnią również funkcję odpornościową, chroniąc organizm przed bakteriami, wirusami i infekcjami. 

Jak nawilżyć drogi oddechowe? 

Drogi oddechowe, aby funkcjonowały prawidłowo, muszą zachowywać odpowiedni poziom nawilżenia. Ich nadmierne przesuszenie prowadzi do zwiększonej podatności na uszkodzenia oraz obniżenia naturalnej odporności na infekcje czy szkodliwe działanie czynników zewnętrznych.  

Wysuszenie ich śluzówki to częsty problem w okresie grzewczym, kiedy ogrzewane sztucznie powietrze traci swoją wilgotność. Jak temu zaradzić? Najważniejsze jest regulowanie wilgotności powietrza w pomieszczeniach, w których się śpi lub spędza dużo czasu w ciągu dnia.  

Warto systematycznie wietrzyć pomieszczenia, zapewniając wymianę powietrza z tym na zewnątrz, które z reguły jest bardziej wilgotne. Dobrym sposobem jest również używanie nawilżaczy powietrza rozbijających wodę na drobne kropelki i tłoczących mokrą mgiełkę. Podobny efekt można osiągnąć, rozkładając na grzejnikach wilgotne ręczniki. Parująca z nich woda skutecznie nawilża powietrze w pomieszczeniach. 

Bardziej bezpośrednią metodą nawilżania dróg oddechowych są wszelkiego rodzaju inhalacje. Skutecznie można je przeprowadzać za pomocą nebulizatora. Jest to urządzenie rozbijające płyn na małe cząsteczki i umożliwiające ich wdychanie. Kropelki osadzają się na błonie śluzowej i zapewniają jej wysoki poziom nawilżenia.  

Jeśli chodzi o nawilżające nebulizacje na drogi oddechowe, świetnie sprawdza się zwykła sól fizjologiczna. Nie powoduje ona podrażnień, ani nie wywołuje żadnych reakcji alergicznych, ponieważ jest zupełnie obojętna dla ludzkich tkanek. 

Jak wzmocnić kondycję górnych dróg oddechowych? 

Aby górne drogi oddechowe były w dobrej kondycji, przede wszystkim warto dbać o ich prawidłowy poziom nawilżenia, który zapewnia odporność na mikrouszkodzenia, wpływ czynników zewnętrznych oraz szkodliwe działanie drobnoustrojów. Przesuszenie błony śluzowej często prowadzi do podrażnień, a podrażnione drogi oddechowe łatwiej ulegają infekcjom. 

Jamę nosową można nawilżać, stosując np. wodę morską w aerozolu. Jej drobne kropelki nie wywołują reakcji uczuleniowych, są bezpieczne dla organizmu, a skutecznie podnoszą poziom nawilżenia śluzówki nosa. 

Gardło natomiast można nawadniać, spożywając niektóre produkty o lepkiej konsystencji i nawilżających właściwościach, np. miód czy napar z siemienia lnianego. Oblepiają one błoną śluzową gardła, tworząc na jej powierzchni barierę ochronną i zabezpieczając przed nadmierną utratą wody. 

Aby drogi oddechowe górne i dolne były właściwie nawilżone, konieczne jest również codzienne spożywanie odpowiedniej ilości płynów (co najmniej 1,5-2 l). Jest to warunek nieodzowny, by cały organizm był nawodniony i nie musiał czerpać wilgoci z własnych organów lub tkanek. 

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak

Bibliografia: