Przegrzanie dziecka – jak się objawia i co robić?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Przegrzanie dziecka może mieć negatywny wpływ na jego zdrowie. Dobrze zatem, kiedy rodzic wie, jak mu zapobiec, jak rozpoznać pierwsze objawy i co robić po ich wystąpieniu.

Jak rozpoznać przegrzanie dziecka?

Zdarza się, że rodzice przesadnie dbają o to, by dziecko nie zmarzło i się nie przeziębiło, doprowadzając wręcz do przegrzania jego organizmu. Przy tym nie każdy wie, że przegrzewanie może przyczynić się choćby do spadku odporności.

Przegrzane dziecko odczuwa dyskomfort, dlatego ważne jest regularne kontrolowanie temperatury jego ciała. Jak to robić? Najlepiej, dotykając jego karku lub pleców. Starsze dzieci z reguły zgłaszają rodzicom, że jest im za ciepło lub zimno. U najmłodszych jednak, szczególnie u niemowląt, rodzic sam musi kontrolować ten poziom.

Regularne przegrzanie organizmu dziecka może prowadzić do częstszych zachorowań. Ciało przyzwyczajone do wysokich temperatur, traci zdolność do radzenia sobie z trudniejszymi warunkami i zaczyna chorować przy każdym zetknięciu w chłodem.

Może dojść do niego zarówno latem (na skutek zbyt długiego przebywania na słońcu czy niewystarczającej ochrony przed upałem) jak i zimą – w wyniku zbyt ciepłego ubierania. Zimą zdarza się także przegrzanie dziecka w domu, kiedy temperatura w pomieszczeniach jest zbyt wysoka, spowodowana intensywnym ogrzewaniem. Wysoka temperatura w mieszkaniu jest niebezpieczna, ponieważ tworzy zbyt dużą różnicę z chłodem panującym na zewnątrz.

Warto wiedzieć, iż nie zaleca się używania termometrów do codziennej, orientacyjnej kontroli temperatury ciała. Jest to działanie niepotrzebne, które często generuje niepokój rodziców, ze względu na słabą dokładność i powtarzalność pomiarów.

Objawy przegrzania dziecka

Przegrzanie dziecka może mieć charakter pojedynczego epizodu (np. kiedy dziecko zostanie zbyt grubo ubrane na jesienny lub zimowy spacer lub latem spędzi za dużo czasu w upale) lub być regularną praktyką (np. gdy mieszkanie zimą jest zbyt intensywnie ogrzewane). To, ile trwa przegrzanie organizmu u dziecka zależy więc nie tylko od jego stopnia, ale również od przyczyny. Dziecko ma mniejszą zdolność termoregulacji niż człowiek dorosły, zatem dłużej radzi sobie z jej zachwianiem.

Przegrzewanie dziecka nie musi długo trwać, by pojawiły się jego pierwsze objawy. Maluch momentalnie, kiedy robi mu się gorąco, odczuwa dyskomfort (podobnie jak człowiek dorosły), nie zawsze jednak od razu go sygnalizuje. Warto zatem wiedzieć, jakie są pierwsze symptomy, by móc w porę odpowiednio zareagować.

Najczęstsze objawy przegrzania dziecka to:

• drażliwość – u niemowląt jej najczęstszym przejawem jest płaczliwość, u starszych dzieci – ogólny niepokój i rozdrażnienie, niechęć do zabawy itp.
• zaczerwienienie twarzy – najpierw w postaci rumieńców na policzkach,
• potówki – drobne krostki pojawiające się w miejscach najbardziej podatnych na pocenie, np. na czole,
• senność i zmęczenie – niechęć do wszelkich aktywności,
• lekko podwyższona temperatura ciała.

Jak zapobiec przegrzaniu organizmu u dziecka?

Zapobieganie przegrzania u dziecka jest właściwie łatwe – wystarczy nie narażać malucha na zbyt wysokie temperatury, obserwować jego reakcje i regularnie kontrolować ciepłotę ciała. Dobrze też sprawdza się zasada „jeśli rodzicowi jest gorąco – dziecku pewnie też”.

Mówi się, że dziecko powinno mieć na sobie jedną warstwę odzieży więcej niż rodzic, jednak zasadę tę powinno się stosować wyłącznie u niemowląt, które leżą w wózku i się nie ruszają. Wówczas rzeczywiście jest im potrzebna dodatkowa warstwa, ponieważ ciało nie wytwarza ciepła poprzez poruszanie się. Warstwą tą może być np. kocyk.

Dzieci, które już same chodzą natomiast, powinny być ubrane w tyle warstw, ile ma na sobie rodzic, a starsze dzieci, które są w ciągłym ruchu – biegają, skaczą itd. – niekiedy nawet o jedną warstwę mniej. W przypadku starszych dzieci należy słuchać zgłaszanych przez nie potrzeb i odczuć i obdarzyć je zaufaniem (dziecku, które stale biega rzeczywiście może być gorąco, nawet, kiedy rodzic idący spokojnie odczuwa chłód).

Dodatkowe sposoby na zapobieganie przegrzaniu to:

• unikanie gorących kąpieli (temperatura wody powinna być równa bądź nieco tylko wyższa niż temperatura ciała),
• zapewnienie odpowiedniego poziomu nawodnienia – szczególnie latem, w okresie upałów dziecko powinno pić dużo płynów, zwłaszcza wody,
• zakładanie przewiewnej czapki latem, by nie doprowadzić do przegrzania głowy,
• wybieranie dla dziecka odzieży wykonanej z naturalnych, przewiewnych materiałów.

Przegrzanie organizmu – co robić?

W przypadku wystąpienia pierwszych objawów przegrzania organizmu u dziecka, takich jak zaczerwienienie, rozdrażnienie, należy stopniowo go ochłodzić. Nie można robić tego zbyt gwałtownie, bo można doprowadzić do przeziębienia.

Jak stopniowo ochłodzić organizm? Jeśli do przegrzania doszło w zbyt ciepłym pomieszczeniu, należy przykręcić ogrzewanie i zmniejszyć temperaturę np. o 2 stopnie. Jeśli dziecko przegrzane zostało na spacerze, należy je troszkę rozebrać (np. odkryć kocyk, rozpiąć kurtkę czy zdjąć jedną warstwę odzieży – w zależności od pory roku, temperatury powietrza i wieku dziecka). U najmłodszych rozbierania nie powinno zaczynać się od zdejmowania czapki – przez głowę ciepło ucieka najszybciej i ochłodzenie może okazać się zbyt gwałtowne.

Zawsze przy wystąpieniu przegrzania powinno się dać dziecku pić, najlepiej czystą wodę. Dlatego zawsze warto mieć ją ze sobą na spacerze – nawet zimą. Gdy na zewnątrz mrozy, wodę o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała trzeba zabierać w termosie, by zanadto się nie wychłodziła. Podanie przegrzanemu dziecku zbyt zimnej wody może szybko doprowadzić do infekcji gardła.

Skutki przegrzania dziecka

Najczęstszym skutkiem przegrzania dziecka jest spadek jego odporności. Popularne „hartowanie” polega na przyzwyczajaniu organizmu do niskich temperatur i radzenia sobie z nimi. W ten prosty sposób rozwija się w organizmie zdolność do termoregulacji.

Brak hartowania i narażanie dziecka na ciągłe przebywanie w zbyt wysokich temperaturach:

• grube ubieranie,
• intensywne ogrzewanie pomieszczeń,
• gorące kąpiele.

Powyższe czynniki mogą wpływać negatywnie na odporność dziecka. Organizm traci naturalną zdolność do wyrównywania ciepłoty ciała i zaczyna chorować w zetknięciu z chłodem, jest mniej odporny na różnice temperatur, gorzej radzi sobie z osiąganiem homeostazy, która polega na utrzymaniu naturalnej równowagi wewnętrznej organizmu:

• prawidłowej temperatury,
• nawodnienia,
• prawidłowego pH, 
• ciśnienia krwi itp.,

aby wszystkie procesy fizjologiczne przebiegały, jak najbardziej efektywnie. Inaczej mówiąc, żeby podstawowy wydatek energetyczny organizmu był jak najmniejszy i wszystko przebiegało sprawnie.

Regularne przegrzewanie najmłodszych dzieci może osłabić naturalną odporność dziecka, co może skutkować większą wrażliwością na zetknięcie się z czynnikami infekcyjnymi czy też chłodem (np. chłodniejszymi pomieszczeniami w szkole).

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Bibliografia: