Infekcje u dziecka – w wieku przedszkolnym i szkolnym

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Tydzień w przedszkolu, dwa tygodnie w domu – wielu rodziców zna ten schemat, występujący szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. Dlaczego infekcje u dziecka występują tak często? Jakie są ich podłoża i jak sobie z nimi radzić?

Infekcje u dziecka na odporność

Infekcja za infekcją to u dzieci częsty problem, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Dlaczego tak się dzieje? W dużej mierze jest to kwestia odporności, która u najmłodszych pacjentów nie jest jeszcze w pełni wykształcona.

Odporność człowieka ma niejako dwa oblicza. Wyróżnia się odporność wrodzoną (inaczej nieswoistą), która nie jest skierowana na konkretny antygen i nie wiąże się z pamięcią immunologiczną, ale chroni organizm w sposób ogólny. Składają się na nią bariery mechaniczne, jak skóra i błony śluzowe. Do odporności nieswoistej biernej zaliczamy specyficzne pH naszej skóry, jak również niskie pH w żołądku, dzięki wytwarzaniu kwasu solnego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka. Ponadto organizm człowieka potrafi wytwarzać bakteriobójcze substancje, jak na przykład lizozym obecny w ślinie i łzach czy lakotoferyna obecna w mleku kobiecym. Natomiast do odporności nieswoistej czynnej zaliczamy mechanizmy mające na celu usunięcie szkodliwych drobnoustrojów (odruch kaszlu, kichanie, wymioty itd.) oraz podwyższoną temperaturę ciała.

Drugim typem odporności jest odporność swoista, czyli nabyta. Kształtuje się ona właściwie przez całe życie człowieka, na skutek przebytych infekcji i chorób. Buduje pamięć immunologiczną skierowaną na konkretne antygeny, czy substancje wydzielane w odpowiedzi na kontakt z chorobotwórczym czynnikiem. Aby więc odporność ta została rozwinięta, człowiek w okresie dzieciństwa musi swoje przechorować. Jedne organizmy są silniejsze i mają mocniejszą odporność wrodzoną, innym potrzeba więcej czasu i więcej infekcji, by dopiero zbudować naturalną barierę ochronną. Dopóki organizm nie nauczy się skutecznie walczyć z patogenami, dziecko narażone jest na częste, wywoływane różnymi zarazkami infekcje.

Należy wymienić również odporność swoistą bierną, której przykładem jest otrzymywanie w życiu płodowym przeciwciała od matki poprzez łożysko lub podane w sposób sztuczny pod postacią surowicy.

Infekcje wirusowe u dzieci

Do najczęściej występujących u dzieci infekcji wirusowych należą infekcje dolnych i górnych dróg oddechowych. Do ich powszechnych objawów należą:

• pogorszenie ogólnego samopoczucia,
• niewysoka gorączka lub stan podgorączkowy,
• bóle kostno-stawowe,
• wodnisty katar,
• podrażnione gardło,
• suchy kaszel.

Ten ostatni zwykle utrzymuje się najdłużej. Ile trwa? Niekiedy nawet do dwóch tygodni po ustąpieniu innych objawów. Suchy kaszel po infekcji wirusowej bywa bardzo uporczywy, ma charakter napadowy, a w dodatku nasila się wieczorem i nocą, utrudniając zasypianie lub wielokrotnie przerywając spokojny sen. Wirusowe infekcje u dzieci w wieku przedszkolnym występują czasem nawet 8-10 razy w roku i uznawane jest to za stan mieszczący się w granicach normy, jednak wszelkie niepokoje warto konsultować z pediatrą. Z reguły jest tak, że im starsze dziecko, tym mniej infekcji w ciągu roku u niego występuje, co ma związek z kształtowaniem odporności nabytej. Jeśli jednak dziecko choruje rzadko, a w późniejszym wieku (np. w okresie późnej podstawówki) jego odporność wyraźnie spada, należy zgłosić to lekarzowi.

Infekcje bakteryjne u dzieci

Drugą grupą powszechnych u dzieci infekcji są infekcje bakteryjne. Ich przebieg z reguły jest cięższy niż w przypadku wirusowych, a objawy charakteryzują się większym nasileniem. Należą do nich:

• wysoka gorączka,
• silny ból gardła, niekiedy ze zmianami ropnymi,
• mokry kaszel.

Mokry kaszel to taki, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Nazywany jest produktywnym, ponieważ pełni funkcję oczyszczającą wobec układu oddechowego. Pod koniec infekcji zmienia się on często w bezproduktywny kaszel suchy, który po infekcji bakteryjnej może utrzymywać się długi czas (nawet do dwóch – czterech tygodni). Objaw ten warto monitorować i przeprowadzać kontrole u lekarza celem sprawdzenia, czy nie towarzyszą mu już żadne zmiany osłuchowe. Warto wiedzieć, że często infekcje bakteryjne u dziecka rozwijają się z infekcji wirusowych. Wirus atakuje organizm, a później dochodzi do bakteryjnego nadkażenia dróg oddechowych i rozwija się w nich stan zapalny. Leczenie takiej infekcji często wymaga podania antybiotyku, bez którego bakterie namnażają się, a stan ogólny małego pacjenta ulega pogorszeniu. Antybiotykoterapię należy jednak wspierać leczeniem niwelującym objawy infekcji.

Jak sobie radzić z infekcjami u dzieci?

Kiedy infekcja rozwija się u niemowlaka, zawsze należy zgłosić się do lekarza. Najmłodsi pacjenci nie potrafią jeszcze zgłaszać swoich dolegliwości, dlatego samodzielna ocena ich stanu dla rodzica jest trudna. Ponadto u niemowląt zwykły katar wirusowy może być niebezpieczny, gdy prowadzi do zatkania nosa i utrudnia lub uniemożliwia swobodne oddychanie. U dzieci starszych niezwłoczna wizyta u pediatry lub lekarza rodzinnego konieczna jest, gdy objawy od początku są nasilone lub gdy występuje podejrzenie bakteryjnej infekcji dróg oddechowych. Zwykły wodnisty katar lub łagodny ból gardła można z początku monitorować i niwelować środkami dostępnymi bez recepty. Środki tego rodzaju można podawać również na suchy kaszel u dziecka po infekcji już wyleczonej. Często bowiem zdarza się, że po ustąpieniu objawów pozostaje właśnie bezproduktywny, napadowy kaszel, nasilający się pod wieczór lub na skutek przegrzania (związanego z wysiłkiem fizycznym czy zbyt ciepłym ubraniem). Kaszel taki jest uporczywy, pojawia się przy podrażnieniu lub przesuszeniu błony śluzowej dróg oddechowych. Aby go zniwelować, można podawać dziecku leki przeciwkaszlowe w postaci syropu lub – dla dzieci starszych i młodzieży – tabletek. Preparaty takie, np. zawierające dekstrometorfan, hamują odruch kaszlu w ośrodkowym układzie nerwowym, łagodząc dolegliwości i zmniejszając ich częstotliwość. Warto jednak pamiętać, że leków przeciwkaszlowych nie należy stosować przy kaszlu mokrym. Hamowanie odruchu przy zalegającej wydzielinie utrudnia drogom oddechowych oczyszczanie się, co prowadzi wręcz do pogorszenia ich stanu.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Kowalska

Bibliografia: