Hartowanie dzieci – jak wzmacniać odporność zimą?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Hartowanie dzieci wskazane jest od pierwszych dni życia. Nie należy tego jednak robić zbyt gwałtownie. Zobacz, jak wzmacniać odporność malucha zimą i o każdej innej porze roku. Dowiedz się, co daje hartowanie. Sprawdź, kiedy należy uważać.  

Co to jest hartowanie organizmu?

Co to znaczy hartowanie? Pod pojęciem tym kryje się długotrwały i złożony proces adaptacji organizmu do zmiennych, niekorzystnych warunków, którego celem jest zwiększenie wytrzymałości i odporności na ich działanie. Na czym polega hartowanie organizmu? W praktyce jest to stopniowe oswajanie z czynnikami zewnętrznymi, przede wszystkim atmosferycznymi, wśród których na pierwszym miejscu można wymienić zimno, a zwłaszcza nagłe spadki temperatury. Kluczowe jest założenie, że od zimna się nie choruje, przyczyną ewentualnych przeziębień jest natomiast brak wytrzymałości na niską temperaturę. Wielu rodziców i opiekunów popełnia błąd, za wszelką cenę chroniąc swoje dzieci przed działaniem chłodu, a w konsekwencji często doprowadzając do przegrzewania. Efektem tego są: 

• zachwianie naturalnych procesów termoregulacji, 
• nikła tolerancja na zimno, 
• obniżenie odporności organizmu, 
• skłonność do częstych zachorowań. 

Innymi słowy – izolowanie malucha od otoczenia może przynieść skutki odwrotne od zamierzonych. Tymczasem dziecko zahartowane rzadziej zapadać będzie na grypę i przeziębienie, a nagła zmiana temperatury (np. po wyjściu z ciepłego samochodu na dwór) przestanie być zagrożeniem. Hartowanie zatem: 

• zwiększa wydajność i skuteczność układu odpornościowego; 
• rozwija możliwości adaptacyjne organizmu do trudnych warunków i gwałtownej ich zmiany (zimno, wiatr, wilgoć); 
• pobudza krążenie, wpływa korzystnie na rozwój i pracę układu nerwowego; 
• zwiększa ogólną wydolność ustroju. 

Należy pamiętać, że w szerszym kontekście hartowanie oznacza też kontakt z innymi czynnikami, takimi jak promieniowanie słoneczne, zanieczyszczenia atmosferyczne, brud, bakterie, wirusy itd. 

Jak hartować dziecko?  

Hartowanie organizmu dziecka jest procesem, który warto rozpocząć już w najwcześniejszych etapach jego życia – pierwszym krokiem jest tzw. werandowanie, a więc oswajanie malucha z warunkami zewnętrznymi przed wyjściem na pierwszy spacer. Istnieją liczne sposoby hartowania organizmu, przy czym uznaje się, że najkorzystniejszy wpływ na rozwój odporności mają powietrze, woda oraz promienie słoneczne. Jak hartować dziecko, żeby zmniejszyć ryzyko zachorowania? Przede wszystkim stopniowo, łagodnie.

Dzięki nim maluch jest dobrze odżywiony, wypoczęty i gotów do podjęcia aktywności. Czynniki te sprzyjać będą hartowaniu.  

Aby wzmocnić odporność dziecka: 

• zapewniaj mu codzienną dawkę świeżego powietrza. Wychodź z nim na spacer niezależnie od warunków atmosferycznych, także w dni zimne, wietrzne i deszczowe, ale również upalne. Stopniuj czas ekspozycji na niekorzystne bodźce, zaczynając od zaledwie kilku minut. Nie narażaj dziecka na szok termiczny; 
• oswajaj dziecko z wodą, niekoniecznie bardzo ciepłą. Kąp malucha w temperaturze około 37 stopni Celsjusza. Pozwól mu pobawić się w kałuży, albo przejść boso brzegiem morza, czy po mokrej trawie, nawet jeśli nie jest upalnie. Pamiętaj jednak, że do chłodnej wody nie wolno wchodzić, gdy ciało jest silnie rozgrzane; 
• pozwalaj bawić się w słońcu, początkowo tylko przez kilka minut dziennie, stosując kremy z filtrem i nie w godzinach zwiększonego promieniowania, później natomiast w coraz większym wymiarze. Dzięki temu skóra dziecka przyzwyczaja się do działania promieni UV, znajdujące się w niej melanocyty wytwarzają barwnik ochronny (melaninę), syntezowana jest też pod wpływem słońca niezbędna dla zdrowego rozwoju witamina D3. Należy pamiętać, że odpowiedna dawka tej witaminy wytwarza się w skórze już po 15 min codziennego przebywaniu na słońcu z odsłoniętymi przedramionami i podudziami, bez filtra UV.  

Jak hartować dziecko zimą?

Jak hartować organizm zimą i czy w ogóle powinno się to robić w przypadku małych dzieci? Tak, aczkolwiek szczególnie w tym przypadku należy pamiętać o zasadzie stopniowego przyzwyczajania młodego organizmu do niekorzystnych warunków. Powinny być to metody długofalowe, lecz dzięki temu znacznie bezpieczniejsze. Jakie są sposoby hartowania organizmu dziecka zimą? 

• wychodź z nim na spacer nawet w bardzo zimne dni, pozwalaj zasypiać w wózku podczas spaceru;  
• zapewniaj mu właściwą dawkę normalnej dla jego wieku aktywności fizycznej (bieganie, jazda na sankach i nartach, igraszki na placu zabaw); 
• nie przegrzewaj dziecka, nie ubieraj go zbyt grubo. Chroń głowę, ręce i stopy, przez które organizm traci ciepło w największym stopniu, ale nie zakładaj kilku bluzek, swetra i najgrubszej kurtki przed wyprawą na plac zabaw. Lepiej i bezpieczniej jest się wychłodzić, niż spocić; 
• utrzymuj odpowiednią temperaturę w pokoju. Idealne warunki, zapewniające zdrowy rozwój, to 20-22 stopnie Celsjusza. Nadmierne rozkręcanie kaloryferów nie tylko będzie prowadzić do przegrzewania dziecka i osłabienia jego odporności, ale też powodować może wysuszenie śluzówek gardła, oczu, nosa;  
• regularnie wietrz pomieszczenie. Dopływ świeżego powietrza nie tylko obniży temperaturę, ale też oczyści powietrze w pokoju i zapewni dziecku zdrowszy sen. 

Przeciwwskazania do hartowania dzieci 

Hartowanie niemowlaka nie jest wskazane w przypadku: 

• dzieci chorych, których układ immunologiczny zaangażowany jest do walki z infekcją; 

• dzieci o silnie osłabionej odporności, wrodzonej lub nabytej, chronicznej lub incydentalnej; 
• dzieci niedożywionych, o niskiej masie ciała, ze stwierdzoną anemią; 
• dzieci cierpiących na różnego typu choroby i zaburzenia układu kostno-stawowego. 

Należy pamiętać, że na działanie warunków atmosferycznych maluchy będą reagować różnie, w zależności od wrodzonej odporności, budowy ciała itd. Im dziecko chudsze, tym mniejsza warstwa ochronna tkanki tłuszczowej, tym ostrożniej więc zaleca się postępować.  

Autor: Piotr Brzózka
Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska  

Bibliografia: