Budowa krtani – gdzie jest i jak wygląda?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Budowa krtani u człowieka wydaje się dość zawiła, ale dzięki temu organ ten może pełnić bardzo ważne funkcje. To m.in. dzięki specyficznej anatomii tego narządu potrafimy wydobywać z siebie dźwięki, a co za tym idzie mówić, a nawet śpiewać. Zasługą krtani jest również to, że wszystko co spożywamy nie trafia przypadkowo do układu oddechowego.

Sprawdź, gdzie dokładnie jest krtań, jak wygląda i jakie pełni funkcje. Dowiedz się, jak odpowiednio ją nawilżać  i na czym polega jej badanie. 

Gdzie jest krtań?

Krtań (łac. larynx) to nieparzysty narząd należący do górnego odcinka układu oddechowego, który łączy gardło z tchawicą. Swoim kształtem przypomina odwróconą trójścienną piramidę o ściętym i nieco zaokrąglonym wierzchołku. U ludzi osiąga długość ok. 4-6 cm i służy w głównej mierze do przewodzenia powietrza, wytwarzania dźwięków, ale również do ochrony układu oddechowego.  

Położenie krtani w stosunku do kręgosłupa jest zróżnicowane i zmienne. Zależy przede wszystkim od płci i wieku.  

W związku z czym krtań: 

• u dzieci położona jest pomiędzy drugim a czwartym (C2 a C4) lub trzecim a piątym kręgiem (C3 a C5), 
• u kobiet przebiega od czwartego do szóstego kręgu (między C4 a C6), 
• u mężczyzn znajduje się na odcinku od piątego do siódmego kręgu (pomiędzy C5 a C7).   

Budowa krtani

Budowa gardła i krtani jest wielopłaszczyznowa. Sama krtań składa się: 

• ze szkieletu krtani zbudowanego z chrząstek oraz ich połączeń, m.in. więzadeł i stawów, 
• jamy krtani wysłanej błoną śluzową, 
• mięśni ograniczających jamę krtani.  

Szkielet krtani, czyli jej swoiste rusztowanie, tworzą chrząstki krtani, w tym chrząstki szkliste, włókniste oraz włóknisto-elastyczne, które dzielą się na parzyste i nieparzyste. 

Największa, najbardziej charakterystyczna i wyjątkowo istotna w budowie anatomicznej krtani jest chrząstka tarczowata. Tworzy ona przedni szkielet górnej powierzchni krtani i  chroni aparat głosowy i drogi powietrza. Składa się z dwóch symetrycznych płytek, które łącząc się ze sobą tworzą kąt otwarty ku tyłowi. Jest on rozwarty u kobiet, a ostry lub prosty u mężczyzn.  

To właśnie ten element krtani i jego specyficzne ułożenie uwidaczniają się na szyi w postaci wyniosłości krtaniowej, znanej w potocznym nazewnictwie, jako „jabłko Adama”. Wyniosłość krtaniowa wyraźnie zaznacza się pod skórą szyi u mężczyzn, natomiast u kobiet jedynie w niewielkim stopniu.  

Najniżej w strukturze krtani położona jest chrząstka pierścieniowata. Chociaż jest mniejsza od chrząstki tarczowatej, to jest od niej grubsza, a przy tym mocniejsza. Chrzęstne podłoże nagłośni stanowi z kolei chrząstka nagłośniowa, która otwiera lub zamyka wejście do krtani.  

Istnieją różne formy połączeń chrząstek krtani, w tym ścisłe i stawowe oraz więzadłowe i błoniaste. 

Specyficzną budowę ma również jama krtani, czyli jej wnętrze, w skład której wchodzą trzy piętra: 

• górne – przedsionek krtani, 
• środkowe – jama krtani pośrednia, 
• dolne – jama podgłośniowa. 

W pośredniej jamie krtani umiejscowiona jest głośnia, czyli aparat wytwarzający dźwięki. W jej skład wchodzą wargi głosowe, których wolne brzegi tworzą fałdy głosowe, znane jako struny głosowe.  

Pomiędzy strunami głosowymi leży najwęższe miejsce w krtani, czyli szpara głośni. To specyficzna szczelina, która podczas mówienia zwęża się lub rozszerza pod wpływem mięśni krtani. Powietrze z płuc przepływające przez szparę głośni wprawia fałdy głosowe w drgania, co prowadzi do generowania głosu.  

Umiejscowienie w punkcie połączenia dróg oddechowych i pokarmowych sprawia, że ciekawą budowę ma również błona śluzowa krtani. Krtaniowa powierzchnia nagłośni, fałdy przedsionkowe, przedsionek krtani i fałdy głosowe pokryte są częściowo zrogowaciałym, wielowarstwowym nabłonkiem płaskim. Pozostałe obszary krtani wyściełane są nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. 

Za unerwienie krtani odpowiadają gałęzie nerwu błędnego, w tym nerw krtaniowy górny i nerw krtaniowy dolny.  

Funkcje krtani

Funkcja krtani nie ogranicza się do jednego zadania i jest bardziej znacząca niż mogłoby się wydawać. Do głównych czynności krtani zalicza się: 

• przepływ powietrza podczas oddychania,  
• wytwarzanie dźwięków, 
• ochronę dolnych dróg oddechowych, 
• zamknięcie głośniowe z unieruchomieniem klatki piersiowej. 

Krtań odpowiada przede wszystkim za fonację, czyli proces powstawania głosu, w tym również zmianę barwy, tonacji, czy siły wydawanych dźwięków.  

Głos może być słyszalny tylko wówczas, gdy wydychane powietrze przechodzi przez krtań i powoduje drganie zbliżonych do siebie fałd głosowych. Dźwięk wywoływany jest zatem przez drganie fal powietrznych.  

Wpływ na wysokość dźwięków mają: 

• napięcia, długość i grubość warg głosowych, a tym samym i więzadeł głosowych, 
• tempo zmian kształtu warg głosowych, 
• wielkość krtani, 
• położenie krtani względem gardła, 
• siły naporu powietrza wydechowego. 

Funkcja oddechowa krtani jest dość oczywista i wynika z tego, iż narząd ten jest integralną częścią układu oddechowego. Powietrze wnikające z zewnątrz podczas wdechu przemieszcza się przez krtań, aby dotrzeć do dolnych dróg oddechowych, a w trakcie wydechu powraca tą samą drogą.  

Ochronna rola krtani polega na uniemożliwieniu przedostawania się spożywanego pokarmu z jamy gardła do jej wnętrza i dolnych odcinków dróg oddechowych.  

Jest to możliwe dzięki: 

• zamknięciu wejścia do krtani podczas połykania, 

• zamknięciu głośni, 
• odruchowym wstrzymaniu oddychania, 
• odruchowi kaszlowemu. 

Unieruchomienie klatki piersiowej polega z kolei na tym, że układ oddechowy zamykany jest na poziomie głośni w celu zabezpieczenia go podczas różnorodnych czynności organizmu, na przykład w czasie kaszlu, wymiotów, porodu, oddawania moczu, czy defekacji.  

Mięśnie krtani

Mięśnie krtani nie tylko występują w różnych obszarach opisywanego narządu, ale przypisuje im się rozmaite funkcje. To sprawia, że dzielą się zarówno ze względu na położenie, jak i z uwagi na wykonywane czynności.  

Podział topograficzny wyróżnia: 

• mięśnie zewnętrzne krtani, 
• mięśnie wewnętrzne krtani, zwane mięśniami właściwymi krtani. 

Mięśnie zewnętrzne krtani rozciągają się pomiędzy krtanią i innymi strukturami. Ich rola sprowadza się do poruszania krtanią i ustalania jej położenia. 

Mięśnie właściwe krtani odpowiadają z kolei za wzajemne położenie chrząstek. Ich nazwy pochodzą od chrząstek, z którymi się wiążą.  

Pod względem czynności mięśnie krtani dzieli się na: 

• mięsień rozszerzający szparę głośni, 
• mięśnie zwężające szparę głośni, 
• mięśnie napinające fałdy głosowe, 
• mięśnie rozluźniające fałdy głosowe. 

Mięśnie wewnętrzne i jeden mięsień zewnętrzny działają synergistycznie (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu) i antagonistycznie (podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego), kontrolując przy tym funkcję krtani. Otwierają one i zamykają głośnię, a także utrzymują fałdy głosowe w napięciu. 

Badanie krtani 

Badanie krtani  ma ocenić przede wszystkim: 

• ustawienie krtani i jej pozycję względem sąsiadujących struktur szyi, 
• budowę wewnętrzną narządu, 
• występowanie wszelkich zaburzeń czynnościowych, czy zmian błony śluzowej.  

Jeśli doskwierają nam konkretne dolegliwości w obrębie krtani, czy pobliskich obszarów anatomicznych to możemy na początek wybrać wizytę u lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby wystawi skierowanie do  laryngologa.  

Wstępnego rozpoznania specjalista dokonuje na podstawie: 

• szczegółowego wywiadu lekarskiego, 
• oglądania krtani za pomocą lusterka laryngologicznego, 

Jeśli istnieją podstawy do bardziej szczegółowej diagnostyki to lekarz może zlecić badanie endoskopowe  krtani.  

Do najpopularniejszych technik badania krtani zalicza się obecnie: 

• laryngoskopię pośrednią – podczas której krtań jest badana za pomocą lusterka laryngologicznego, 
• laryngoskopię bezpośrednią – z zastosowaniem endoskopu sztywnego lub giętkiego, 
• obrazowanie – wykorzystujące tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MR), 
• stroboskopię – umożliwiającą szczegółową analizę czynności krtani, zwłaszcza ocenę ruchów fałdów głosowych podczas tworzenia dźwięku, 
• elektromiografię (EMG) – czyli zapis elektrycznej czynności mięśni i nerwów.  

Sama wizyta u laryngologa nie wymaga specjalnego przygotowania, ale w przypadku konkretnych badań warto w tej kwestii zasięgnąć porady lekarza.  

Czym nawilżyć gardło i krtań?

Praca głosem przez wiele godzin, suche powietrze, nieprawidłowa emisja głosu, przeciągi, narażenie na dym tytoniowy i zanieczyszczenie powietrza, długotrwałe przebywanie w klimatyzowanym pomieszczeniu, intensywny trening, wysoka temperatura, infekcje wirusowe, a nawet stres, to jedynie część przyczyn, które mogą prowadzić do uczucia suchości oraz uciążliwego drapania w gardle i krtani, a nawet zaburzeń głosu.  

Czym nawilżyć gardło, aby odzyskać komfort? Wszystko uzależnione jest od podłoża problemu, ale wśród domowych i naturalnych sposobów na nawilżenie krtani wymienia się: 

• właściwe nawadnianie organizmu, w szczególności niegazowaną wodą, czy herbatami ziołowymi; 
• stosowanie naturalnych preparatów w różnej postaci na bazie wyciągów roślinnych, na przykład z porostu islandzkiego, imbiru, goryczki żółtej, dziewanny, korzenia prawoślazu, tymianku, czy mięty pieprzowej; 
• inhalacje ziołowymi naparami, np. z wykorzystaniem ww. ziół; 
• płukanie jamy ustnej naparem z nasion siemienia lnianego; 
• zapewnienie odpowiedniego nawilżenie powietrza, przy pomocy specjalnych urządzeń nawilżających lub chociażby mokrych ręczników na kaloryferze; 
• przyjmowanie naturalnych syropów, np. na bazie miodu i imbiru; 
• wietrzenie pomieszczeń i utrzymywanie w nich właściwej temperatury (ok. 18-20°C), szczególnie w nocy w sypialni; 
• dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej; 
• bezwzględne unikanie palenia tytoniu; 
• ograniczenie spożycia alkoholu, kofeiny i mocnej herbaty; 
• modyfikację diety polegającą na wyeliminowaniu nadmiaru cukru i soli, w tym na odstawieniu słodkich gazowanych napojów; 
• stosowanie sprayów do gardła na bazie oliwy z oliwek; 
• unikanie mówienia zbyt głośno i wysokim tonem oraz rozmów na zimnym powietrzu; 
• minimalizowanie sytuacji stresowych i naukę technik relaksacyjnych; 
• stronienie od ostrych przypraw i gorących potraw. 

Jeśli nie masz pewności, co na krtań pomoże lub stosowanie domowych metod nie przynosi rezultatów, to koniecznie skonsultuj się z lekarzem.  

Autor: Marta Roszkowska
Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak

Bibliografia: